ابطال رای داوری | وکیل تهران

ابطال رای داوری در ادبیات حقوقی به چه معنا است و مواردی که رای داوری باطل می‌شود چه چیزهایی هستند. رونق تجارت و آگاهی افراد جامعه به لزوم تنظیم قرارداد جهت امور تجاری و داد و ستدها موجب گردیده که اختلافات ناشی از قراردادها نیز افزایش یابد. گاه طرفین قرارداد توافق می‌نمایند که اختلافات بین ایشان به جای طرح در دادگاه، توسط یک یا چند نفر معتمد به انتخاب خودشان حل و فصل شود؛ چنین نهادی داوری یا حکمیت نامیده می‌شود که داور یا حکم ممکن است شخصی یا اشخاصی باشند که طرفین دعوی او را با توافق انتخاب نموده‌اند یا اینکه توسط دادگاه انتخاب شوند.

تعیین داور جهت رسیدگی به اختلافات در برخی قراردادها از جمله قرارداد مشارکت در ساخت و پیش فروش مرسوم و گاهی الزامی است. در صورت بروز اختلاف در قراردادی که در آن شرط داوری گنجانده شده است، داور تعیینی یا انتخابی به موضوع اختلاف رسیدگی و اقدام به صدور رای می ‌نماید. این رای همانند ارای صادره از محاکم لازم الاجرا و الزام آور می‌باشد.

چون رای داوری برخلاف آرای دادگاه ها قابلیت تجدیدنظرخواهی از مرجع بالاتر را ندارد، تنها راه نقض آن، تقاضای ابطال رای داوری از دادگاه صالح می‌باشد.

ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی مواردی را که رای داور باطل می‌باشد تعیین نموده است. موارد ماده حصری نیست بدین معنا که اگر مورد دیگری نیزوجود داشته باشد که رای داوری را باطل نماید، می‌توان به استناد آن درخواست ابطال نمود.

طرفین دعوا:

بعد از اینکه رای داوری ابلاغ شد، هر یک از طرفین می تواند ظرف بیست روز از تاریخ ابلاغ نسبت به رای صادره اعتراض و تقاضای بطلان آن را مطرح نمایند.

مرجع صالح به رسیدگی:

دادگاهی که دعوا را به حکمیت ارجاع نموده یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد مرجع صالح به رسیدگی به دعوای ابطال می‌باشد.

ابطال رای داور

مواردی که رای داور باطل می‌شود

ماده ۴۸۹ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر می‌دارد که رای داوری در موارد ذیل قابل ابطال است:

1. چنانچه رای، مخالف با قوانین موجد حق باشد: قوانین موجد حق، اصولا به معنی قوانین ماهوی و آمره می‌باشد. هر چند عده ای معتقدند که برخی قوانین ماهوی نیز وجود دارد که حقی ایجاد ننماید. داور نیزهمانند دادگاه باید قوانین موجد حق یا همان قوانین آمره را در رای خود رعایت نماید. به عنوان مثال اگر اختلاف بین وراث باشد و موضوع به داوری ارجاع شود، داور نمی‌تواند سهم الارث قانونی وراث را تغییر دهد.
2. داور نسبت به مطلبی که موضوع داوری نبوده رای صادر کرده است: داور تنها می‌تواند در مورد موضوعی که مورد اختلاف است و برای حل آن تقاضای داوری شده است، رسیدگی و تعیین تکلیف نماید. بنابراین حکم نباید خارج از موضوع درخواست شده باشد.
3. رای صادره خارج از حدود اختیار داور باشد: به عنوان مثال، داور تنها اختیار اظهار نظر در مورد عدم ساخت ملک را داشته باشد اما رای داوری در خصوص تنظیم سند نیز صادر شده باشد.
4. رای داور پس از انقضای مدت داوری صادر و تسلیم شده باشد: داور مکلف است در موعدی که با توافق طرفین در قرارداد مشخص شده یا در صورت عدم تعیین مدت، ظرف مهلت قانونی مقرر یعنی ظرف مدت سه ماه از تاریخ ارجاع موضوع به داوری، رای صادر نماید؛ همچنین در صورتی که در مورد نحوه ابلاغ رای ترتیبی در قرارداد مشخص نشده باشد ابلاغ باید از طریق محاکم دادگستری صورت پذیرد. رویه محاکم چنین است که اگر رای در مهلت صادر اما خارج از مهلت جهت ابلاغ تسلیم شود، در صورتی باطل می‌شود  که یکی از طرفین درخواست نماید و اگر طرفین رای را پذیرفته باشند دیگر قابل ابطال نیست.
5. رای داور با آنچه در دفتر املاک یا بین اصحاب دعوا در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و دارای اعتبار قانونی است مخالف باشد: لذا داور نمی‌تواند مالک رسمی ملکی را تغییر دهد و یا رای به سلب مالکیت وی صادر نماید.
6. رای توسط داورانی صادر شود که قانونا مجاز به صدور رای نیستند: برخی افراد قانونا از تعیین شدن به عنوان داور ممنوع هستند که به موجب ماده ۴۶۶ قانون آیین دادرسی مدنی این افراد عبارتند از اشخاص فاقد اهلیت و نیز کسانی که به موجب حکم قطعی دادگاه یا در اثر آن از حکمیت محروم شده‌اند. همچنین اگر داور قبلا استعفا داده یا طرفین یا یکی از انها داور را عزل نموده است، نمی‌تواند رای صادر نماید.
7. قرارداد رجوع به داوری بی‌اعتبار بوده باشد: به عنوان مثال قرارداد بیعی که درآن داوری در نظر گرفته شده به جهت وقف بودن ملک باطل باشد.

نکات کاربردی دعوای بطلان رای حکم

1. چنانچه دعوا از طرف دادگاه به داوری ارجاع شده باشد جهت ابطال رای نیازی به تقدیم دادخواست نیست؛ اما اگر ارجاع از طرف دادگاه نباشد، ابطال رای نیازمند دادخواست است.
2. با طرح دعوای ابطال، اجرای رای داوری متوقف نمی‌شود؛ مگر به تشخیص دادگاه دلایل اعتراض قوی باشد که در اینصورت دادگاه قرار توقف اجرای رای داور را صادر می‌نماید و اگر لازم باشد تامین مناسب از معترض اخذ می‌شود.
3. درخواست دستور موقت در این خصوص نمی‌تواند مانع اجرای رای و توقف عملیات اجرایی شود، تنها با صدور قرار توقف اجرا توسط دادگاه، عملیات اجرایی متوقف می‌شود.
4. بعد از ابطال رای داوری می‌توان مجددا با توافق طرفین موضوع را به داوری ارجاع داد.
5. چنانچه رای داوری به حقوق اشخاص ثالثی (که خود یا نمایندگان ایشان در تعیین داوری شرکت نداشته‌اند) خللی وارد نمایند، این اشخاص می‌توانند نسبت به رای داوری اعتراض ثالث طرح کنند.
6. دادگاه تنها به فقدان شرایط قانونی داوری رسیدگی می‌نماید، نه به نحوه رسیدگی و ارزش ادله استنادی داور.
7. رای داور حسب ماده ۴۸۲ قانون آیین دادرسی مدنی باید مستدل و موجه باشد. اما رویه محاکم گاه رای فاقد مستند و دلیل را صحیح می‌دانند.
8. دادگاه صرفا می‌تواند تنها در خصوص تایید یا بطلان رای داوری اظهار نظر نماید و تنها باید در حدود خواسته خواهان رسیدگی نماید. بنابراین نمی‌تواند در دعوایی با خواسته ابطال رای داوری، به اصل اختلاف رسیدگی نماید.
9. اگر طرفین رای داوری نسبت به رای معترض باشند باید در دادخواست خود، تنها طرف مقابل را خوانده قرار دهند و اگرمعترض شخص ثالث است باید علیه تمام طرفین رای داوری دادخواست تقدیم کند و در هر دو مورد لازم نیست داور طرف دعوا قرار گیرد.
10. قانون گذار در قانون آیین دادرسی مدنی از عبارتی همچون ابطال، بطلان و اعتراض نسبت به رای استفاده نموده است که همگی از لحاظ احکام و آثار، یکسان هستند.

مواد قانونی مرتبط با داوری

مواد ۴۶۶ و ۴۶۹ و ۴۷۰ و ۴۸۲ قانون آیین دادرسی مدنی و مواد ۴۸۹ تا ۴۹۵ قانون آیین دادرسی مدنی

نظریه مشورتی شماره ۱۵۷۱/۷ مورخه ۱/۳/۸۲ و نظریه مشورتی شماره ۲۹۷۲/۷ مورخه ۳۰/۵/۸۰ و نظریه مشورتی شماره ۶۱۴۴/۸۰ مورخه ۲۹/۶/۸۰ و نظریه نشورتی شماره ۹۵۵۱/۷ مورخه ۲۳/۱۲/۷۹ اداره حقوقی قوه قضاییه

برای دریافت مشاوره و ابطال رای داور با ما تماس بگیرید.