۸ نکته مهم اقسام مرور زمان در قانون مجازات از زبان وکیل پایه یک دادگستری

قاعده حقوقی مرور زمان یک تاسیس حقوقی مهم، کار بردی و بسیار مفید برای سیستم قضایی هر کشور است، این قاعده موجب می‌شود که مجنی علیه و متضرر از جرمی که در احقاق حق خود کوتاهی کرده یا به خاطر کوتاهی دستگاه قضایی و عدم پیگیری شاکی، متهم تعقیب نشده است و یا به جهت  اطاله دادرسی روند رسیدگی منتهی به صدور حکم نشده یا امکان اجرای حکم به جهت عدم دسترسی به متهم و یا سهل انگاری شاکی و …  فراهم نشده وقت مراجع قضایی با دعاوی کهنه و قدیمی تلف نشود و پرونده ها برای مدت طولانی در مراجع قضایی بلاتکلیف رها نشود.

از سویی اثبات ادعاها و شکایاتی که مدت زمانی طولانی از وقوع آنها گذشته کار چندان آسانی نیست چرا که اکثر ادله اثبات جرم همچون تحقیق و معاینه محلی و  شهادت شهود و امارات پس از گذشت زمان از بین خواهند رفت.

در این مقاله شرایط این قاعده حقوقی و نکات مهم و کاربردی آن بررسی می‌شود.

تعریف مرور زمان :

مهلت و مدتی قانونی است که طی آن مدت مجنی علیه (شاکی) باید نسبت به طرح شکایت یا پیگیری و اجرای رای اقدام نماید؛ در غیر اینصورت حق طرح دعوی و شکایت و یا اجرای رای برای همیشه ساقط می‌شود.

این نهاد حقوقی مختص جرایم تعزیری است و جرایم مشمول مجازات قصاص و حدود را شامل نمی‌شود.

اقسام مرور زمان:

در نظام کیفری مرور زمان اقسام مختلفی دارد که عبارت است از:

۱- مرور زمان شکایت (ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی)

۲- مرور زمان تعقیب (ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی)

۳- مرور زمان اجرای مجازات (ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی)

 در ادامه به تعریف و بررسی هر یک از این موارد و نکات هر کدام می‌پردازیم.

مرور زمان شکایت چیست؟

این مهلت و موعد مختص جرایم قابل گذشت است. جرایمی که با طرح شکایت توسط شاکی شروع و با گذشت او در هر مرحله از رسیدگی که باشد؛ تعقیب یا مجازات مجرم متوقف می‌شود.

مستند به ماده ۱۰۶ قانون مجازات اسلامی اگر مجنی علیه یا شاکی خصوصی ظرف یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم شکایت نکند، حق شکایت کیفری او برای همیشه ساقط می‌شود؛ مشروط به اینکه امکان و شرایط طرح شکایت را داشته اما سهل‌انگاری نموده و به اختیار خویش اقدام نکرده باشد. اما اگر به هر علتی که خارج از اراده وی بوده، امکان طرح شکایت ظرف مهلت مقرر قانونی وجود نداشته باشد، مثلا توسط متهم زندانی شده باشد؛ ابتدای مرور زمان از تاریخ رفع مانع محاسبه می‌گردد. مضافا اگر متضرر از جرم قبل از انقضاء مدت یکساله فوت نموده و دلیلی بر انصراف وی از طرح شکایت وجود نداشته باشد هر کدام از وراث ظرف ۶ ماه از تاریخ فوت حق شکایت دارند حتی اگر بیشتر از یکسال از تاریخ وقوع جرم گذشته باشد  .

مرور زمان تعقیب چیست؟

در جرایم قابل گذشت، چنانچه از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد قانونی ذیل شکایت طرح شود اما متهم تعقیب نشود یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی همچون احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهود و مطلعان و … تا انقضای مواعد مذکور، منتهی به صدور حکم قطعی نگردد؛ دیگر امکان تعقیب و صدور حکم وجود نخواهد داشت.

با توجه به تقسیم‌بندی جرایم در قانون مجازات اسلامی و بسته به نوع جرم، مرور زمان تعقیب به موجب ماده ۱۰۵ قانون مجازات اسلامی، به شرح ذیل می باشد:

جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال.

جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال.

جرایم تعزیری درجه پنج با گذشت هفت سال.

جرایم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال.

جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال.

نکته : در مواردی که در پرونده کیفری قرار اناطه صادر شده باشد، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رای مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور رای آن شده است، شروع می‌شود.

مرور زمان اجرای مجازات چیست؟

زمانی که حکمی صادر، قطعی و لازم‌الاجرا شود اما به هر علتی مجازات تعیین شده در مورد شخص متهم به اجرا در نیاید بعد از گذشت مواعد ذیل دیگر نمی‌توان مجازات را علیه وی اجرا کرد.

این مواعد به موجب ماده ۱۰۷ قانون مجازات اسلامی عبارتند از:

در جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضاء مدت بیست سال

در جرایم تعزیری درجه چهار با انقضاء مدت پانزده سال

در جرایم تعزیری درجه پنج با انقضاء ده سال

در جرایم تعزیری درجه شش با انقضاء هفت سال

در جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضاء پنج سال

مهمترین نکات کاربردی اقسام مرور زمان کیفری

۱- در مواردی که اجرای مجازات بر اثر رفتار عمدی محکوم علیه(مجرم) قطع شده باشد مجازات باقی مانده مشمول مرور زمان نخواهد شد پس اگر مثلا محکوم به حبس از زندان فرار کرده یا بعد از اتمام دوران مرخصی به زندان باز نگردد، مرور زمان در مورد وی اجرا نخواهد شد.

۲- چنانچه در مورد یک متهم به موجب یک حکم یا احکام مختلف محکومیت‌های قطعی متعددی صادر شود شروع به اجرای هر یک از محکومیت‌ها، قاطع مرور زمان نسبت به دیگر محکومیت‌هاست.

۳-  وقتی که حکم در مورد برخی از شرکا یا معاونین جرم اجرا شود مرور زمان نسبت به دیگر محکومان و متهمان هم قطع می‌شود.

 ۴- اگر نسبت به محکومی قرار تعلیق اجرای مجازات صادرشده یا از آزادی مشروط استفاده می‌نموده؛ لکن با ارتکاب جرم جدید یا عدم تبعیت از دستور دادگاه، موجب لغو قرار تعلیق و حکم آزادی مشروط شده باشد؛ مرور زمان از تاریخ لغو قرار یا حکم ازادی مشروط شروع می‌شود.

۵- مرور زمان فقط شامل جرایم تعزیری است و جرایم مشمول حدود و قصاص و دیات و جرایم امنیتی، جرایم موضوع قانون مبارزه با مواد مخدر و همچنین جرایم اقتصادی با مبلغ بیش از ۱۰۰ میلیون تومان، تحت شمول هیچکدام از شقوق مرور زمان نمی‌شوند.

۶- مرور زمان تعقیب و شکایت، مخصوص جرایم قابل گذشت است و تنها مرور زمان اجرای مجازات شامل جرایم غیر قابل گذشت نیز می‌شود.

۷-  موقوف شدن تعقیب، صدور حکم یا اجرای مجازات، مانع از مطالبه و لزوم پرداخت حقوق مدعی خصوصی نیست و متضرر از جرم می‌تواند با مراجعه به دادگاه، ضرر و زیان ها و خسارات مالی خود را مطالبه و محکوم علیه باید این خسارت ها را جبران نماید. اما مجازات و جنبه عمومی جرم، مشمول مرور زمان شده و قابل اعمال نیست.

۸- احکام دادگاه‌های خارج از کشور که درباره اتباع ایرانی در حدود مقررات و موافقت نامه‌ها و توافق نامه های قانونی امضا شده توسط کشور ایران با کشور خارجی صادر شده نیز با رعایت شرایط  خاص مقرر قانونی که در خصوص احکام خارجی وضع شده است، تنها مشمول مرور زمان اجرای حکم می‌گردد.

 

در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر به سایت وکیل تهران مراجعه کنید.