نحوه محاسبه مالیات بر ارث

نرخ مالیات بر ارث و چگونگی پرداخت آن یکی از مسائل بسیار چالش برانگیز است که ما در این مقاله به بررسی جامع آن خواهیم پرداخت.

مالیات بر ارث چه نوع مالیاتی است؟

وقتی شخصی فوت می‌گند و ورثه وی قصد انتقال اموال متوفی به نام خویش را دارند یکی از مدارک مورد نیاز برای ثبت نقل و انتقال اموال، گواهی پرداخت مالیات بر ارث است. بنابراین سوالات و ابهامات متعددی در خصوص مالیات بر ارث و نحوه محاسبه مالیات بر ارث برای مردم به وجود می آید. در این مقاله تلاش شده است که به این سوالات به صورت شفاف پاسخ داده شود. خواندن این مقاله را از دست ندهید.

آنچه در این مقاله می‌خوانید:

مالیات بر ارث چیست؟
چگونه گواهی پرداخت مالیات بر ارث دریافت کنیم؟
مالیات بر ارث چگونه محاسبه می گردد؟
به اموال و دارایی ها مختلف چند درصد مالیات تعلق می گیرد؟
چه اموالی از پرداخت مالیات معاف هستند؟
تفاوتهای قانون قدیم و جدید مالیات بر ارث

تعریف مالیات بر ارث

“مالیات بر ارث”حقی است که برای دولت در ماترک فرد متوفی (چه فوت واقعی باشد و یا فوت فرضی) بر مبنای قانون پیش بینی شده و یکی از انواع مالیات‌های مستقیم محسوب می‌گردد. بنابراین وراث متوفی جهت دریافت سهم الارث و انتقال ترکه به نام خویش، در ابتدا مکلف هستند حداکثر ظرف یکسال از تاریخ فوت به سازمان امور مالیاتی آخرین محل سکونت متوفی مراجعه ومیزان مالیات محاسبه و با پرداخت آن، گواهی تسویه مالیات بر ارث دریافت نمایند.این گواهی در زمانی که ورثه قصد تنظیم سند به نام خویش را داشته باشند، از جمله مدارک الزامی می‌باشد.

نحوه درخواست گواهی پرداخت مالیات بر ارث

در ابتدا باید دادخواست انحصار وراثت برای متوفی مطرح و با صدور گواهی انحصار وراثت از شورای حل اختلاف برای متوفی، کلیه وراث قانونی وی مشخص گردند. سپس ورثه یا نماینده قانونی آنها، به سازمان امورمالیاتی آخرین محل سکونت متوفی مراجعه و اظهارنامه مالیات بر ارث را که شامل اطلاعات متوفی و وراث، لیست اموال منقول و غیر منقول، میزان دارایی ها و بدهی‌ها فرد فوت شده مانند مهریه، وام ها، هزینه‌های کفن و دفن و غیره است را تکمیل نمایند.

اظهارنامه‌ها توسط ممیز مالیاتی رسیدگی، اموال و دارایی‌های ابرازی یا شناسایی شده توسط خود سازمان امور مالیاتی، به نرخ روز توسط کارشناس، ارزیابی می‌گردد، دیون، معافیت‌ها، هزینه کفن و دفن و غیره از آن کسر و میزان مالیات تعیین و به وراث ابلاغ می‌گردد. وراث ظرف مهلت قانونی حق اعتراض به برگ تشخیص مالیاتی را دارند. بعد از قطعیت مالیات، هر یک از ورثه مکلف به پرداخت مالیات نسبت به سهم الارث خود خواهد بود.

پس از پرداخت مالیات، امکان انتقال ترکه به وراث و تنطیم سند رسمی به نام آنها یا خریداران جدید وجود دارد. بنابراین، تا زمانی که وراث نسبت به انتقال ماترک به خود یا دیگران اقدام نکنند، مالیاتی وصول نخواهد شد.

مالیات بر ارث چگونه محاسبه می‌گردد؟

: محاسبه مالیات بر ارث

نرخ مالیات، بسته به نوع ماترک و طبقه وراثت متفاوت است. مقدار مالیات برارث برحسب این‌ که ترکه متوفی به چه میزان باشد و وارث با متوفی چه نسبتی داشته باشد تعیین می‌گردد.

قانون مالیات‌های مستقیم وراث را به سه طبقه تقسیم نموده است:

طبقه اول که عبارتند از پدر، مادر، زن، شوهر، فرزندان و فرزندان آنها.
طبقه دوم شامل اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آنها.
وراث طبقه سوم نیز شامل عمو، عمه، دایی، خاله و فرززندان آنها است.

نکته: اگر در هر طبقه حتی یک نفر ورثه در حال حیات باشد، به طبقات دیگرارث تعلق نمی‌گیرد و وجود طبقات مقدم مانع ارث بردن طبقات موخر می‌گردد.

نرخ‌های اعلامی سازمان امورمالیاتی برای وراث طبقه اول است و به ترتیب برای وراث طبقه دوم، دو برابر و برای وراث طبقه سوم به چهار برابر می‌رسد.

بنابراین وراث طبق اول، مالیات کمتر و وراث طبقات دوم و سوم مالیات بیشتری پرداخت خواهند نمود.

نرخ مالیات بر ارث چقدر است؟

در حوزه مالیات بر ارث، قانون مالیات‌های مستقیم سابق ایرادات بی شماری داشت. مردم از رویه ناعادلانه مالیات‌ گیری گلایه‌مند بودند.در نتیجه این مالیات بازنگری و تعدیل صورت گرفت. اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۹۴ تصویب و از سال ۹۵ اجرایی شد. اما در خصوص متوفیان تا پایان سال ۹۴ همچنان قانون سابق اجرا می‌گردد.

با اجرایی شدن اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم در سال ۹۵، میزان مالیات بر ارث به دو صورت تعیین می‌گردد:

الف) مالیات برارث درصورتی که فوت تا پایان سال ۹۴ باشد

براساس قانون پیشین، میزان مالیات برارث بر مبنای ارزش دارایی متوفی در زمان فوت (اموال) به شرح ذیل محاسبه می‌گردد:

متوفی و وراث مقیم ایران باشند:

تا مبلغ ۵ میلیون تومان: طبقه اول ۵ ‌درصد، طبقه دوم ۱۵ درصد، طبقه سوم ۳۵ درصد

از ۵ میلیون تا ۲۰ میلیون تومان: طبقه اول ۱۵‌درصد، طبقه دوم ۲۵‌درصد، طبقه سوم ۴۵‌ درصد

از ۲۰ میلیون تا ۵۰ میلیون تومان: طبقه اول ۲۵ درصد، طبقه دوم ۳۵ درصد، طبقه سوم ۵۵ درصد

مازاد ۵۰ میلیون تومان: طبقه اول ۳۵‌درصد، طبقه دوم ۴۵‌ درصد، طبقه سوم ۶۵‌ درصد

متوفی و وارث مقیم خارج از ایران باشند:

نسبت به اموال واقع در ایران: در مورد اموال واقع شده در ایران، درصد میزان مالیات بر ارث متعلقه، نسبت به افراد مقیم ایران و خارج یکسان است.

میزان مالیات برای هر طبقه به شرح ذکر شده در بالا، با همان درصد است.

نسبت به اموال واقع شده در خارج از ایران: ۲۵ درصد (پس از کسر مالیات پرداخت شده در خارج از کشور)

اموال اتباع خارجه که در ایران واقع شده است:

برای این دسته از اموال نیز درصد مالیات به شرح مالیات متعلق به ایرانیان مقیم و اموال واقع شده در ایران است و درصد مالیات این گروه با ایرانیان مقیم یکسان می‌باشد.

ب) نرخ مالیات برارث درصورتی که فوت سال ۹۵ و بعد از آن باشد

براساس قانون جدید، مالیات بر ارث برای اموال و داریی های متوفی به شرح ذیل محاسبه می‌گردد:

متوفی یا وراث ایرانی و اموال در ایران باشد:

املاک (خانه مسکونی، مغازه، زمین و غیره): طبقه اول ۷/۵ درصد، طبقه دوم ۱۵ درصد، طبقه سوم ۳۰ درصد

نکته: قیمت املاک بر اساس ارزش منطقه‌ای توسط کارشناسان اداره مالیات بر اساس فرمول‌های مخصوصی محاسبه می‌شود و با قیمت واقعی ملک تفاوت فاحشی دارد.

خودرو و سایر وسایل نقلیه موتوری: طبقه اول ۲ درصد، طبقه دوم ۴ درصد، طبقه سوم ۸ درصد

سپرده بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و سود آنها و سود سهام و سهم الشرکه: طبقه اول ۳ درصد، طبقه دوم ۶ درصد، طبقه سوم ۱۲ درصد

نکته: سپرده‌های نزد موسسات غیر مجاز با نرخ ۱۰ درصد برای طبقه اول و برای طبقات دوم و سوم ۴ برابر طبقه اول

سهام، سهم الشرکه و حق تقدم خارج از بورس: طبقه اول ۶ درصد، طبقه دوم ۱۲ درصد، طبقه سوم ۲۴ درصد

سهام و حق تقدم داخل بورس یا فرابورس: طبقه اول ۰/۵ درصد، طبقه دوم ۱ درصد، طبقه سوم ۲ درصد

سایر اموال و دارایی‌ها و حقوق مالی: طبقه اول ۱۰ درصد، طبقه دوم ۲۰ درصد، طبقه سوم ۴۰ درصد

اموال و دارایی های واقع در خارج باشد:

طبقه اول ۱۰ درصد، طبقه دوم ۲۰ درصد، طبقه سوم ۴۰ درصد

متوفی یا وراث خارجی و دارایی در ایران باشد:

املا: طبقه اول ۷/۵ درصد، طبقه دوم ۷/۵ درصد، طبقه سوم ۷/۵ درصد

خودرو و سایر وسایل نقلیه موتوری: طبقه اول ۲ درصد، طبقه دوم ۲ درصد، طبقه سوم ۲ درصد

سپرده بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و سود آنها و سود سهام و سهم الشرکه: طبقه اول ۳ درصد، طبقه دوم ۳ درصد، طبقه سوم ۳ درصد

سهام، سهم الشرکه و حق تقدم خارج از بورس: طبقه اول ۶ درصد، طبقه دوم ۶ درصد، طبقه سوم ۶ درصد

سهام و حق تقدم داخل بورس یا فرابورس: طبقه اول ۰/۵ درصد، طبقه دوم ۰/۵ درصد، طبقه سوم ۰/۵ درصد

سایر اموال و دارایی‌ها و حقوق مالی: طبقه اول ۱۰ درصد، طبقه دوم ۱۰ درصد، طبقه سوم ۱۰ درصد

اموال و دارایی های واقع در خارج

طبقه اول ۱۰ درصد، طبقه دوم ۱۰ درصد، طبقه سوم ۱۰ درصد

چه اموالی از پرداخت مالیات معاف هستند

محاسبه مالیات بر ارث

در قانون مالیات بر ارث، بخشی از اموال متوفی مشمول مالیات بوده و بخشی نیز معاف از مالیات است که مواد ۲۴ و ۲۵ قانون مالیات‌های مستقیم، اموال معاف از مالیات را برشمرده است.

اموالی که از پرداخت مالیات معاف هستند، عبارت است از:

وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده ‌نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا بیمه‌گزار و یا کارفرما از قبیل انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آن‌ها حسب مورد که یکجا و یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌شود.(بند ۱ماده ۲۶)
اموالی که برای سازمان‌ها، مؤسسات و نهادهای مذکور در ماده (۲) قانون مالیات‌ها مورد وقف یا نذر یا حبس واقع شود البته به ‌شرط تأیید سازمان‌ها و نهادهای مذکور (بند ۳ ماده ۲۶)
اثاثیه منزل محل سکونت متوفی(بند ۴ ماده ۲۶)
اموالی که جزء ماترک متوفی بوده و طبق قوانین یا احکام خاص، مالکیت آنها سلب و یا بصورت بلاعوض در اختیار اشخاص موضوع ماده (۲) قانون مالیات‌ها قرارگیرد، با تأیید اشخاص مزبور مشمول مالیات بر ارث قرار نمی‌گیرد. (صدر ماده ۲۱)

محاسبه مالیات بر ارث: تفاوت‌های قانون قدیم و جدید مالیات بر ارث

نکات مهم در مقایسه محاسبه مالیات بر ارث قدیم و جدید

در قانون سابق، اموال و دارایی‌های متوفی به قیمت روز فوت، محاسبه و مالیات آن دریافت می‌شد در حالی که در قانون جدید، ارزش دارایی‌ها به قیمت روز انتقال به وراث، محاسبه و دریافت می‌گردد.
طبق قانون جدید، وراث می‌توانند برای هر یک از اموال متوفی به‌ صورت مجزا گواهی پرداخت مالیات دریافت نمایند. اما بر مبنای قانون سابق، وراث مکلف بودند که مالیات بر ارث تمام اموال را قبل از انتقال آن‌ها پرداخت نمایند. در حالی که طبق قانون جدید، درتاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث، مالیات آن وصول می‌شود.
در قانون جدید برای کلیه دارایی‌ها و مایملک متوفی مالیات دریافت نمی‌شود و وراث موظفند صرفا از ارث دریافتی خود مالیات پرداخت کنند.
به موجب قانون جدید، میزان و نرخ مالیات بر ارث افراد بستگی به نسبت آن‌ها با متوفی بر مبنای طبقه وراثت دارد.
برای متوفیان قبل از سال ۹۵، وراث باید اظهارنامه مالیاتی را ظرف ۶ ماه از تاریخ فوت به اداره امور مالیاتی تسلیم و حداکثر ظرف مدت ۳ ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه، مالیات متعلقه را پرداخت کنند. در حالی که این مهلت در قانون جدید به یک سال از تاریخ فوت افزایش یافته است.

الزام به ارائه اظهارنامه مالیاتی ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی این مزیت را دارد که اداره مالیات مکلف به کسر دیون محقق متوفی، هزینه‌های کفن و دفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی از ماترک می‌باشد. در صورت عدم ارائه اظهارنامه ظرف یک سال از تاریخ فوت، در زمان تحویل یا انتقال اموال و دارایی‌های متوفی به وراث، مالیات متعلقه بدون کسر موارد مذکور مطالبه و وصول خواهد شد. بنابراین تاخیر در تسلیم اظهارنامه موجب از دست دادن مزیت ذکر شده است و هزینه‌های ذکر شده باید توسط خود وراث پرداخت گردد.

از آنجا که مالیات بر ارث بر مبنای اظهارنامه مالیاتی که توسط متقاضی تکمیل شده، محاسبه می‌گردد، اندکی اشتباه در محاسبات و یا استفاده از یک تبصره و عدم آگاهی از قوانین مالیاتی می‌تواند به میزان هنگفت و قابل توجهی مالیات بر ارث پرداختی توسط شما را کمتر یا بیشتر کند. بنابراین بهتر است که جهت جلوگیری از ضرر، از یک مشاور مالیاتی کمک بگیرید.

گروه مالیاتی وکیل تهران با همکاری بازنشستگان متخصص اداره مالیات و دارای تجربه بالا در حوزه مالیاتی، به خصوص مالیات بر ارث، آماده ارائه خدمات مالیاتی به هموطنان عزیز است.

جهت دریافت مشاوره رایگان مالیاتی با ما تماس بگیرید.