بطلان نکاح – درخواست بطلان نکاح و نمونه دادخواست | وکیل تهران

بطلان نکاح چیست؟ دعوای بطلان نگاه یعنی چه؟ چه تفاوتی بین فسخ و بطلان ازدواج وجود دارد؟

بطلان نکاح بدان معناست که عقد ازدواج  از ابتدا و از اساس فاقد اعتبار بوده است و با فسخ (که عقد را از زمان فسخ منحل می‌کند) یا طلاق (که یک انحلال ارادی می باشد) متفاوت است.

در این مقاله، به بررسی مبانی، موارد بطلان، و آثار آن می‌پردازیم.

بطلان عقد ریشه در اصول کلی حقوقی دارد که دلالت بر شرایط صحت عقود دارد. این اصول کلی در مواد ۱۹۰ تا ۲۰۷ قانون مدنی ذکر شده است. طبق ماده ۱۹۰، برای صحت هر عقدی  شروطی چون  قصد و رضا، اهلیت، موضوع معین، و مشروعیت جهت عقد لازم است. فقدان هر یک از این شرایط موجب می‌شود که عقد از اساس  باطل باشد یا به معنی واقعی کلمه عقد به  درستی منعقد نگردد.

نکاح نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیازمند شروط صحت عقد می‌باشد علاوه بر آن در قوانین مختلف از جمله قانون مدنی و منابع فقهی، موانع شرعی و قانونی (مانند قرابت و عده) وضع شده است. موانع خاصی چون ازدواج با زن شوهردار.

در صورت وجود چنین موانعی نکاح باطل خواهد بود و گاها علاوه بر بطلان، ضمانت اجرای کیفری نیز مقرر و برای آن جرم انگاری شده است. مانند ازدواج با زن متاهل  که هم چنین ازدواجی باطل است و هم مجازات دارد.

موارد بطلان نکاح چیست؟

به موجب قانون مدنی ایران موانع زیر موجب بطلان نکاح است:

1. شوهر داشتن زن (تأهل): ازدواج با زن شوهردار باطل است و علاوه بر ان ضمانت اجرای  کیفری (مجازات) نیز دارد زیرا چند شوهری در قانون ایران ممنوع است.
2. داشتن چهار زن دائمی توسط مرد: اگر مردی چهار همسر دائمی داشته باشد این امر مانع ازدواج مجدد است و عقد جدید (عقد دایم زن پنجم) باطل می‌باشد.
3. در عده بودن زن: زن تا زمانی که در عده طلاق، وفات یا فسخ می‌باشد و عده وی سپری نشده است، نمی‌تواند با کسی ازدواج کند. در صورت ازدواج زن و مرد در دوران عده، نه تنها عقد باطل است بلکه زن بر آن مرد حرام ابدی می‌گردد.
4. قرابت (محرمیت): ازدواج با محارم نسبی (مانند مادر، خواهر) یا محارم سببی (همچون همسر پسر) و همچنین محارم رضاعی (محرمیت به سبب شیر خوردن) ممنوع  و باطل است. این مانع در تمام نظام‌های حقوقی متمدن دنیا نیز پذیرفته شده است.
5. کفر و لعان: نکاح با کافر (مگر در موارد خاص) یا نکاح با زن پس از لعان وی، باطل است.
6. احرام: ازدواج در حال احرام (چه حج واجب یا حج عمره) ممنوع و باطل است.
7. همسر سابق مردی که شوهرش سه بار متوالی او را طلاق رجعی داده باشد؛ بر شوهر خود حرام می شود؛ مگر اینکه از محلل استفاده گردد. یعنی مردی دیگر زن را عقد کرده و رابطه زناشویی بین ایشان واقع شود و سپس مرد وی را طلاق دهد در این صورت همسر سابق می‌تواند با این زن مجددا ازدواج نماید.
8. ازدواج با همسر سابقی که شوهرش او را نه بار طلاق داده؛ اگر شش بار آن طلاق رجعی باشد، حرام ابدی است.
9. ازدواج زن مسلمان با مرد غیر مسلمان حتی اگر مرد اهل کتاب باشد؛ باطل است. لکن مرد مسلمان می‌تواند با زن اهل کتاب ازدواج موقت نماید (اهل کتاب عبارتند از مسیحیان یهودیان زرتشتیان و به اعتقاد عده ای کلیمیان).
10. نکاح معلق باطل است: یکی دیگر از شرایط صحت عقد ازدواج عدم تعلیق است؛ به عبارت دیگر تعلیق در عقد، موجب باطل شدن نکاح می‌شود.
11. ازدواج دو همجنس: یکی از شرایط صحت ازدواج، اختلاف میان دو جنس است. در احکام فقه اسلامی و قانون ایران ، ازدواج دو همجنس ممنوع می‌باشد و طبق ماده ۹۷۵ قانون مدنی چنین عقدی باطل است.

موارد دیگر بطلان نکاح

مواردی دیگر وجود دارد که موجب  نقص در ارکان و شرایط عقد می باشد همچون:

1. عدم اهلیت: نکاح با افراد صغیر یا مجنون نیازمند اذن ولی می‌باشد. همچنین اذن پدر یا جد پدری در نکاح دختر باکره رشیده، طبق نظر مشهور فقها، لازم است. عدم وجود اذن هر چند موجب بطلان نکاح نیست اما عقد را جایز می‌نماید.
2. عدم رضایت و اکراه: اجبار به ازدواج، به جهت فقدان قصد، عقد را باطل می‌کند (ماده ۱۹۰ و ۲۰۸ قانون مدنی).
3. عدم تعیین مدت در نکاح موقت: در نکاح موقت، چون مدت جزو ارکان عقد می‌باشد؛ عدم تعیین ان عقد را باطل می‌کند (ماده ۱۰۹۵  قانون مدنی).
4. اشتباه در هویت شخص: اگر یکی از طرفین هویت شخص دیگری را جعل کند و خود را جای شخص دیگری جا بزند، عقد باطل است.
5. عدم تعیین مهریه در نکاح موقت: در عقد دائم تعیین مهریه جزو شرایط صحت عقد نیست اما در عقد موقت جزو ارکان عقد بوده و وجود مهر شرط صحت عقد است. بنابراین عدم تعیین مهریه موجب بطلان  عقد است.
6. انگیزه نامشروع: اگر هدف اصلی از ازدواج و عقد، اموری مثل دریافت وام ازدواج یا بهره‌مندی از حقوق بازنشستگی بوده و قصد زوجیت وجود نداشته باشد، این عقد باطل است.
7. نکاح فضولی: عقد نکاحی که بدون اذن شخص منعقد شود، غیرنافذ است و اگر اجازه ندهد این ازدواج باطل می‌گردد.

تعیین شروط ضمن عقد

تعیین شرایطی مانند داشتن مدرک تحصیلی خاص و یا وجود صفت خاصی و غیره اگردر عقد شرط شده باشد؛ می تواند تحت شرایط خاصی موجبات حق فسخ را ایجاد نماید.

آثار بطلان نکاح

بطلان عقد، آثار آن را از ابتدا زایل می‌کند (ماده ۱۹۱ قانون مدنی) و موجب می‌گردد که هیچ حق و تکلیفی برای طرفین چون نفقه، مهریه، ارث یا حضانت ایجاد نشود. گویا از ابتدا عقدی واقع نشده است.

نحوه طرح دعوا

ذی نفع باید دادخواست را در دادگاه خانواده مطرح نماید و در صورتی که احراز شود که ادعای وی صحیح است حکم به ابطال نکاح صادر می‌گردد.

در ادامه یک نمونه دادخواست بطلان نکاح ارائه می‌گردد.

ریاست محترم دادگاه خانواده …

با سلام

احتراما به وکالت از موکل آقای … به استحضار عالی می‌رساند:

موکل و زوجه در مورخه ۱۰/۱/۱۳۹۷ به عقد ازدواج دایم یکدیگر در آمده‌اند. پس از حدود یکسال و نیم از ازدواج،  موکل در وسایل زوجه مدارکی چون عقد نامه فرانسوی و پاسپورت وی را مشاهد می‌نماید  (که به همراه ترجمه رسمی آنها پیوست داخواست می‌باشد) و مطلع می‌گردد که ایشان زمانی که در کشور فرانسه مقیم بوده است با یک مرد مسلمان فرانسوی ازدواج نموده است لکن این ازدواج در سفارت ایران ثبت نشده و لاجرم در سامانه ثبت احوال و مدارک هویتی زوجه چون شناسنامه ایشان نیز این ازدواج ثبت نشده و زوجه نیز این امر را از موکل پنهان نموده است. این ازدواج همچنان پابرجا بوده و انحلال قانونی آن واقع نشده است.

بنابراین حسب مقررات قانونی و احکام شرعی، زوجه در زمان ازدواج با موکل و جاری شدن عقد، متاهل و در علقه زوجیت شخص دیگری بوده و موکل نیز به این امر جاهل بوده است. لذا عقد نکاح از ابتدا و اساس  باطل می‌باشد و تقاضای صدور حکم به بطلان نکاح را دارم.

برای مشاوره با وکیل تهران تماس بگیرید.