ارث زن و مرد(تفاوتها و شباهتها)

ارث زن و مرد از یکدیگرو قوانین متفاوت در زمینه سهم الارث زن و مرد از مهمترین مباحث قوانین ارث است که به دلیل قوانین خاص و گاها دشوارآن، نیازمند بررسی و تحلیل می باشد. به موجب قانون مدنی شرایط ارث بردن تعیین و سهم وراث بر مبنای طبقات ارث مشخص شده است. در حقوق ایران که برگرفته از منابع فقهی می باشد، بین ارث زن و مرد تفاوتهای چشم گیری وجود دارد که در این مقاله به بررسی آن پرداخته ایم.

موضوعات مورد بررسی در این مقاله عبارتند از:
• تعریف ارث
• تعریف ترکه
• شرایط تقسیم میراث
• بررسی طبقات ارث
• تفاوت ارث زن و مرد
• قوانین خاص ارث زن
• نکات مهم در خصوص سهم الارث زن
• نکات حقوقی سهم الارث شوهر

ارث چیست؟

ارث مالی است که پس از فوت شخص به بازماندگان و وارثان او تعلق می گیرد.ارث به مرگ حقیقی و مرگ فرضی ( در خصوص غایب مفقودالاثر) واقع می شود.اسباب ارث در قانون مدنی، نسب(خویشاوندی) و سبب(ازدواج) است.

ترکه چیست؟

ترکه کلیه اموال و حقوق مالی متوفی است که بعد از پرداخت دیون و تعهدات متوفی ، به بازماندگان و وارثان وی تعلق خواهد گرفت.

شرایط تقسیم میراث:

• فوت مورث
• وارث باید هنگام فوت مورث زنده باشد یا درخصوص حمل و جنین، باید حداقل نطفه منعقد شده و در شکم مادر باشد.
• وجود ترکه و اموالی برای مورث
• شرط دیگر تقسیم ارث دریافت گواهی انحصار وراثت جهت مشخص شدن تعداد وراث متوفی و نسبت آنها با میت است.
• تقسیم ترکه منوط به پرداخت کلیه دیون متوفی است و ابتدا باید هزینه های کفن و دفن میت بدهی های مالی و وصیت های وی انجام شود و سپس نوبت به تقسیم ارث بین وراث می رسد .
• به ماترک بر طبق قانون میزان مشخصی مالیات بر ارث تعلق می گیرد؛ وارثان مکلف هستند فهرست اموال و دارایی های متوفی را تهیه نموده،  به اداره دارایی ارئه نمایند تا میزان مالیات بر ارث مشخص شود.

طبقات ارث:

قانون مدنی جهت تقسیم ارث قوانین خاصی را وضع نموده و معیار تقسیم را بر مبنای طبقات ارث و درجه نسبت فرد با متوفی قرارداده است .
وارثان و نزدیکان متوفی بر حسب درجه نزدیک بودن به شخص متوفی به سه دسته طبقه بندی شده اند.
این طبقات عبارتند از:

طبقه اول:
پدر و مادر و فرزندان، فرزندان فرزندان .
در این طبقه دو درجه وجود دارد، درجه اول: پدر و مادر و فرزندان و درجه دوم : اولادِ اولاد (نوه‌های متوفی). در صورت وجود والدین و فرزندان(درجه اول) به نوادگان(درجه دوم) ارث تعلق نمی گیرد.

نکته : پدر و مادر و فرزندان با هم ارث می برند و در یک درجه هستند.

طبقه دوم :
پدربزرگ ها و مادربزرگ ها( اجداد) و برادر و خواهر، اولاد آنها .
وراث این طبقه نیز به دو درجه تقسیم شده اند و با وجود درجه یک ، درجه دو ارث نخواهد برد .
درجه اول : اجداد (مادر بزرگ و پدر بزرگ) و برادرها و خواهرها.
درجه دوم : فرزندان خواهر و برادر و پدر‌ها و مادرهای پدربزرگ‌ ها و مادر بزرگ ها.

طبقه سوم :
عموها،عمه ها، خاله ها و دایی ها و اولاد آنها .
طبقه سوم نیز دارای دو درجه است:
عمو و عمه و خاله و دایی، درجه اول و فرزندان آنها در درجه دوم .
عمو وعمه و خاله و دایی پدر و مادر، درجه اول، و اولاد آنها در درجه دوم قرار دارند.

نکته:
این طبقات به ترتیب بوده و چنانچه در هر یک از طبقات وارثی وجود داشته باشد، او ارث می برد و نوبت به وارثان طبقه بعدی نمی رسد .
همچنین زن و شوهر با وجود هر کدام از طبقات موجود، از هم ارث می برند.یعنی مثلا زن یا شوهر با فرزندان یا پدریا مادر ارث می برند.
درهنگام تقسیم ترکه ابتدا ارث همسر پرداخت می شود زیرا همسر از وراث سببی است و خویشاوندی از طریق ازدواج به وجود آمده، وارث سببی مقدم بر نسبی است و سپس سهم الارث بقیه وراث نسبی پرداخت می شود.

نحوه ارث بردن زن و شوهر از یکدیگر:
• تنها در ازدواج دائم زن و مرد از یکدیگر ارث می بردند و در ازدواج موقت(صیغه) زوجین از هم ارث نمی برند.
• هر کدام از زوجین برای اینکه ارث ببرند باید در زمان فوت مورث زنده باشند، هر چند اندکی بعد از آن بمیرد.

قوانین ارث زن:
ماده ۸۶۱ قانون مدنی عنوان داشته که زن پس از مرگ شوهرش ارث می‌برد مشروط به اینکه عقد دائم باشد و در زمان مرگ همسرش زنده باشد.
اگر مرد در زمان فوت، فرزند یا نوه‌ ای از همسر یا از همسران سابق نداشته باشد، زن یک چهارم از اموال مرد ارث می‌‌برد. در صورت وجود فرزند یا نوه حتی از همسران دیگر مرد، ارث زن به یک هشتم کاهش می یابد.
در شرایطی که مرد دارای چند همسر دائمی است، در این موارد سهم ارث زنان، یک چهارم و یا یک هشتم می باشد که به طورمساوی بین زنان وی تقسیم می‌گردد.

نکات ارث زن:

• در صورتی که زن تنها وارث مرد باشد، تنها یک چهارم اموال شوهر به او می‌رسد و بقیه ماترک متعلق به حاکم است و به خزانه دولت واریز می‌شود.
• همان گونه که می دانیم طلاق رابطه‌ی زوجیت را از بین می‌رود و بنابراین در صورت وقوع طلاق زن و مرد از یکدیگر ارث نمی برند مگر در یک مورد و آن زمانی است که مردی همسرش را طلاق دهد و طلاق از نوع طلاق رجعی باشد؛ و در زمان عده سه ماه ای که زن باید نگه دارد، مرد حق رجوع و بازگشت به زن را داشته و رابطه‌ی زن و شوهری مجددا برقرار می شود. به موجب ماده‌ ۹۴۳ قانون مدنی چنانچه در دوران عده طلاق رجعی هر یک از زوجین بمیرند، از همدیگر ارث می‌برند.

• اگر مردی بیمار باشد و در زمان بیماری زن خود را طلاق دهد، چنان چه در فاصله یک سال از زمان طلاق، به دلیل همان بیماری فوت کند، زن مطلقه وی به شرطی که دوباره ازدواج نکرده باشد از وی ارث می‌برد و در این مورد خاص نوع طلاق مهم نیست.

• تا سال ۸۷ زن تنها از اموال منقول شوهر و همچنین اعیان اموال غیرمنقول(مثل ساختمان) و نه از خود زمین ارث می‌برد. اما با اصلاحات قانون مدنی در سال ۸۷ زن از کلیه اموال شوهرمرحوم خویش ارث می برد، به این صورت که زن از عین اموال غیرمنقول، ارث نمی برد بلکه فقط از قیمت آنها ارث می برد.یعنی اموال غیرمنقول ارزشگداری شده و قیمت روز آنها به زوجه پرداخت می شود.

نکات ارث مرد:

• اگر زنی فوت نماید و فرزندی نداشته نباشد، شوهر نصف( یک دوم) اموال زن را به ارث می برد و اگر زن وارث دیگری همچون پدر و مادر نداشته باشد، بقیه اموال زن نیزبرای شوهر او خواهد بود. اما اگر زن فوت نماید و دارای فرزند یا نوه باشد، شوهر یک چهارم اموال زن را ارث می برد.
• در صورتی که زن هیچ وارث دیگری جز شوهر نداشته باشد، تمام ترکه زن به شوهر می‌رسد.
• شوهر از تمام اموال منقول و غیر منقول زن ارث می برد.